Nazwy brzegowe - Jezioro Powidzkie

Dla lepszej orientacji prezentujemy nazwy brzegowe ważnych punktów odniesienia (przylądków, plaż, zatok) na jeziorze powidzkim. Punkty te mogą stanowić duże ułatwienie będąc punktami odniesienia np. przy wyznaczaniu kierunków płynięcia.

Rozpoczynając od miejscowości Powidz i dalej przesuwając się w kierunku wschodnim są to:

Dzika Plaża
Dzika Plaża – plaża oraz teren do niej przylegający, zlokalizowane na krańcu zachodniej odnogi jeziora (Zgonu). Nazwa pochodzi z czasów PRL-u, kiedy główna strzeżona plaża w Powidzu znajdowała się na terenie ośrodka wypoczynkowego w Powidzu, a na opisywanym terenie znajdowało się kąpielisko niestrzeżone.
Zgon (Zgon Powidzki) – zakończenie jeziora w jego zachodniej odnodze, nad którą leży Powidz. Nazwa ta stosowana jest w przypadku wielu jezior w całej Polsce i zarezerwowana jest każdorazowo dla wypłycającej się końcówki akwenu, w której rybacy ściągają niewody.
Płyty – miejsce uznane za kąpielisko, znajdujące się w rejonie Powidza na północnym brzegu zachodniej odnogi jeziora, na wysokości jednego ze zjazdów do wody, w którym znajdował się przez wiele lat slip wykonany z betonowych płyt.
Ani Róg – niewielki cypel, znajdujący się na wysokości Placu Piaskowego w Powidzu, którego nazwę należy wiązać z osobą zamieszkującą jeden z okolicznych domów bądź z jedną z legend powidzkich.
Róg Nortu (Cypel Łazienkowski, Cypel na Łazienkach) – niewielki przylądek wbijający się klinem w jezioro u podstawy jego najbardziej na zachód wysuniętej odnogi (Zgonu). Wyraz Róg, stanowiący pierwszy człon tej nazwy, należy wiązać z przylądkiem lub półwyspem, wcinającym się w jezioro. W omawianym przypadku przylądek ten jest przedłużony mielizną, tzw. nortem, co pozwala objaśnić drugi człon tej nazwy. Druga nazwa definiuje położenie przylądka w pobliżu ośrodka wypoczynkowego Łazienki.
Łazienki – główna plaża w Powidzu wraz z przylegającym do niej terenem na zachodnim brzegu jeziora, której nazwa pochodzi od ośrodka wypoczynkowego zlokalizowanego przy plaży.
Przy Zamkowej Górze – nazwa klinu mielizny na zachodnim brzegu jeziora, znajdującego się na wysokości Góry Zamkowej w Powidzu.
Dołek – plaża oraz przylegający do niej teren, położone na wysokości Restauracji Jabłona w Powidzu. Nazwa pochodzi najprawdopodobniej od umiejscowienia w najniższym miejscu Powidza, tzw. Dołku.
Kąt Mytlywka – łagodna zatoka jeziora umiejscowiona między Powidzem a Przybrodzinem, której nazwa stanowi połączenie dwóch słów: kąta (kunt), oznaczającego zewnętrzne wybrzuszenie linii brzegowej i Mytlywek (nadbrzeżne pola i łąki).
Rakarni Nort – klin mielizny w zachodniej części jeziora na wysokości południowego Przybrodzina, znajdujący się na północ od Rakarni, miejsca obfitującego niegdyś w raki.
Spaczka – nazwa południowego krańca Jeziora Powidzkiego Małego (Hutki). Należy ją wiązać z geografią tej części akwenu, który w tym miejscu się spacza, czyli zwęża i przybiera wygięty kształt.
Róg Boru – nazwa odnosząca się do przylądka, wchodzącego łagodnym klinem w Jezioro Powidzkie Małe, nad brzegiem którego rósł w tym miejscu bór sosnowy.
Róg Łąki – nazwa niewielkiego półwyspu, wcinającego się w Jezioro Powidzkie Małe w jego północno–wschodnim końcu, w rejonie którego znajdowała się łąka, dziś porośnięta lasem olszynowym.
Zgonik (Zgonik na Hutce) – to nazwa północno-wschodniego krańca Jeziora Powidzkiego Małego, która wskazuje jednoznacznie na jego niewielkie rozmiary w stosunku do innych zgonów wyróżnionych w jeziorze. Drugi człon należy odnieść do nazwy jeziora bądź do osady leżącej nad jego brzegiem.
Kąt Soszkowy – zakończenie północnej odnogi jeziora, która wykręca się w kierunku południowo-wschodnim, tworząc niejako zatokę, nad którą znajdowała się kępa sosen.
Soszkowy Nort – niewielki cypel zaznaczający się w północno-wschodniej części północnej odnogi jeziora, w pobliżu którego znajdowała się kępa sosen.
Lipowy Nort – nazwa nortu, znajdującego się na zachodnim brzegu północnej odnogi jeziora, w rejonie którego rosły liczne lipy.
Lisia Kita – zwyczajowa nazwa Półwyspu Ostrowskiego, ciągnącego się pomiędzy północnymi ramionami Jeziora Powidzkiego i Jeziorem Powidzkim Małym, przypominającego swym kształtem lisią kitę.
Występ – wierzchołek Półwyspu Ostrowskiego. Nazwa obiektu wiąże się z jego wyglądem i morfologią dna, które w tym miejscu wcina się wyraźnym klinem w jezioro.
Kalnikowy Róg (Kalnikowy Nort) – nazwa cypla i jego podwodnego przedłużenia umiejscowionego pośrodku Półwyspu Ostrowskiego, której źródłem stały się podmokłe łąki nadbrzeżne zwane Kalnikiem.
Kuchenny Nort – klin mielizny wchodzący w jezioro na wysokości Ostrowa. Przegłębienie zawarte między nortem a brzegiem jeziora nosi nazwę Kuchni, co według rybaków oznacza, że jezioro jest tu zaciszne niczymdomowa kuchnia.
Rusiński Nort – podwodne przedłużenie cypla, którego nazwa pochodzi od pobliskiej osady Rusin.
Zgon Anastazewski (Północny Koniec) – określenie zwężającego się końca północno-wschodniej odnogi jeziora, podchodzącej pod wieś Anastazewo.
Nosal – nazwa nortu, zlokalizowanego na wschodnim brzegu północno-wschodniej odnogi jeziora między Skrzynką a Kierzem, której źródłem jest charakterystyczny wydłużony kształt, przypominający nos.
Mały Róg – wychodzący w wodę przylądek o łagodnym, półkolistym kształcie, znajdujący się w północno-wschodniej odnodze jeziora. Pierwszy człon nazwy został najprawdopodobniej użyty na zasadzieprzeciwieństwa do pobliskiego obiektu o wydłużonym i zaostrzonym kształcie.
Jeżówka – wydłużony półwysep przechodzący w klin mielizny, wbijający się głęboko w jezioro w miejscu odgałęzienia jego północno-wschodniej odnogi. Źródłem nazwy jest najprawdopodobniej specyficzny wygląd obiektu, który jest dobrze widoczny z daleka, stercząc (jeżąc się) w obrębie linii brzegowej jeziora. Określenie może być także związane z charakterystyczną, rozległą kępką trzcin oddaloną od brzegu, znajdującąsię na mieliźnie okalającej półwysep. Jest ona widoczna z daleka i wyglądem może przypominać jeżaz nastroszonymi kolcami.
Kosewski Nort – nort znajdujący się na wysokości miejscowości Kosewo, od której zapożyczył swoją nazwę.
Zatoka Pająka (Horn) – zatoka, znajdująca się po wschodniej stronie jeziora, w rejonie ujścia głównego dopływu do jeziora. W pierwszym przypadku nazwa pochodzi od nazwiska mieszkańca jednego z pobliskichdomów, a w drugim – od nazwy ośrodka wypoczynkowego, położonego nad zatoką.
Łączka – popularne określenie plaży w Giewartowie i przylegającego do niej terenu porośniętego trawą.
Zgon Giewartowski (Końcówka, Koniec pod Giewartowem, Koniec) – zwężający się stopniowo południowy koniec jeziora. Pierwszy człon nazwy stanowią wymiennie stosowane terminy zgon i koniec (mające to samo znaczenie). Określenia dopełniające nazwy, związane są z pobliską wsią Giewartów.
Kamienie – nort ograniczający od południa Zatokę Polanowską (opis poniżej). Jego nazwa związana jest z kamieniami, licznie zalegającymi na mieliźnie.
Zatoka Polanowska – największa zatoka jeziora zlokalizowana po zachodniej stronie południowej odnogi, na wysokości wsi Polanowo.
Polanowski Nort – klin mielizny związany z przylądkiem, znajdującym się na wysokości wsi Polanowo.
Ziew – głęboko wcinający się w jezioro, rozdzielający jego południową i zachodnią odnogę, przylądek wraz z podwodnym przedłużeniem. Jego nazwę tłumaczy charakter obiektu i jego otoczenia, czyli torfiaste łąki i mokradła, nad którymi z rana i pod wieczór unoszą się mgliste opary (wyziewy).
Przy Dużym Drzewie – jedna z dwóch zatok pomiędzy Polanowem a Rzymachowem, której nazwa wiąże się z rosnącą na brzegu od wielu lat rozłożystą i wysoką wierzbą.
Rzymachowski Nort – klin mielizny wcinający się w jezioro u podstawy jego zachodniej odnogi, naprzeciw Cypla Łazienkowskiego. Nazwa nortu kojarzy się z leżącą w pobliżu osadą Rzymachowo.
Zatoka Rzymachowska – głęboka zatoka zlokalizowana w południowej części zachodniej odnogi jeziora, w rejonie wsi Rzymachowo.
Mielizna przy Bocianku – klin mielizny wcinający się głęboko od południa w zachodnią odnogę jeziora, którego nazwa wskazuje na położenie przy mieliźnie Bocianek.

Żródło:
„JEZIORO POWIDZKIE WCZORAJ I DZIŚ” pod redakcją BOGUMIŁA NOWAKA, Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej
Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa 2019, [rozdz. XVI. Nazwy związane z Jeziorem Powidzkim, Bogumił Nowak]